Bị Đối Xử Như Người Ngoài: Khi Làm Việc Trong Môi Trường Nhật Bản Cứng Nhắc
“Tôi làm cùng họ mỗi ngày, ăn cùng họ mỗi trưa, cười nói theo phép lịch sự… Nhưng sâu trong lòng, tôi vẫn luôn thấy mình là người ngoài.”
1. Cảm giác bị ‘đứng bên lề’ dù ở giữa tập thể
Khi bước chân vào môi trường làm việc Nhật Bản, nhiều người nghĩ rằng chỉ cần chăm chỉ, lễ phép, hòa nhã là sẽ được chấp nhận. Nhưng thực tế lại không đơn giản như vậy.
Nhiều chị em phụ nữ Việt chia sẻ rằng, dù đã cố gắng học tiếng Nhật, tuân thủ nội quy, làm việc nghiêm túc… họ vẫn cảm thấy có một “bức tường vô hình” ngăn cách giữa mình và đồng nghiệp người Nhật.
Có thể đó là những cuộc trò chuyện không ai mời mình tham gia.
Là những cuộc họp mà mình chỉ được nghe, không được hỏi ý kiến.
Là những cái nhìn đầy ngập ngừng khi mình phát biểu, dù bằng cả sự nỗ lực.
2. Văn hóa ‘uchi-soto’ – Trong – Ngoài rõ ràng
Ở Nhật, khái niệm “uchi-soto” (内・外) – nghĩa là “người trong” và “người ngoài” – tồn tại rất sâu sắc trong văn hóa ứng xử.
Khi bạn là người nước ngoài, bạn hiếm khi được xem là “uchi” – người trong nhóm.
Điều này không phải vì ác ý, mà là một phần của hệ thống tư duy xã hội nơi đây. Nhưng điều đó không có nghĩa là bạn không tổn thương.
“Tôi nhớ lần tôi góp ý về cách cải tiến quy trình, không ai phản ứng. Nhưng vài tuần sau, một đồng nghiệp người Nhật nói điều tương tự, và được khen là sáng tạo.”
— chị Linh, nhân viên logistics tại Osaka
3. Khi sự khác biệt trở thành rào cản tinh thần
Không chỉ là ngôn ngữ, mà cả cách suy nghĩ, hành xử cũng khác biệt.
Người Nhật thường ưu tiên tập thể hơn cá nhân, hạn chế đối đầu trực tiếp, và coi trọng sự đồng đều. Trong khi đó, người Việt lại có xu hướng linh hoạt, cởi mở hơn.
Sự khác biệt này khiến người Việt dễ bị hiểu sai:
- Thẳng thắn = thiếu tinh tế
- Đề xuất ý tưởng mới = phá vỡ trật tự
- Giao tiếp thoải mái = không nghiêm túc
Và rồi, bạn bắt đầu thu mình lại, không muốn chia sẻ nữa, chỉ làm xong việc và về. Mỗi ngày trở thành một cuộc chiến thầm lặng với sự im lặng và vô hình.
4. Để được thấu hiểu – Cần cả hai phía cùng cố gắng
Với bạn – người phụ nữ đang cố gắng từng ngày nơi đất khách:
Hãy biết rằng, cảm giác “không thuộc về” không có nghĩa là bạn không đủ tốt.
Hãy tiếp tục là chính mình, nhưng đừng quên chăm sóc cảm xúc của bản thân.
Tìm kiếm cộng đồng, nhóm bạn đồng hương, hoặc đồng nghiệp quốc tế để chia sẻ và được lắng nghe.
Với những ai đang làm việc cùng người nước ngoài tại Nhật:
Hãy mở lòng và chủ động kết nối.
Một lời hỏi han, một lời cảm ơn bằng tiếng mẹ đẻ của họ có thể xóa tan hàng tháng trời lạnh nhạt.
Không cần làm gì lớn lao – chỉ cần đối xử như một con người với một con người.
5. Kết luận: Bạn không cô đơn trong cảm giác bị ‘đối xử như người ngoài’
Nếu bạn từng cảm thấy không được chào đón, không được hiểu, không thuộc về nơi làm việc ở Nhật – hãy biết rằng bạn không phải người duy nhất.
Đây không phải lỗi của bạn. Đó là một phần văn hóa, một phần định kiến xã hội, và cũng là lý do khiến nhiều người nước ngoài mỏi mệt nơi công sở Nhật Bản.
Nhưng hãy tiếp tục cố gắng. Hãy sống đúng với mình, và giữ gìn bản sắc của bạn.
Bạn có quyền được đối xử bình đẳng.
Và bạn xứng đáng được cảm thông, được lắng nghe.